17 januari 2023. – De zandhommel is in Nederland een zeer zeldzame soort (Rode Lijst: Ernstig bedreigd) en een icoonsoort voor de provincie Zuid-Holland. Ze komt alleen nog voor in een tweetal geïsoleerde kerngebieden – het Haringvliet en de Biesbosch – en is ernstig bedreigd in haar voortbestaan door gevaren als genetische verarming en de kwetsbaarheid van de kleine populaties. In de laatste jaren is in diverse onderzoeksprojecten kennis verzameld over de zandhommel. De aandacht voor de soort leidde tot de vorming van het concept Zandhommelzuidas: een verbinding tussen de twee resterende populaties via de zuidrand van de Hoeksche Waard. Dit rapport brengt verslag uit van de eerste stap in de realisatie van deze ‘zuidas’. In 2022 is daarvoor een tweedelig veldonderzoek gedaan door onderzoekers van EIS Kenniscentrum Insecten. Het gedragsonderzoek in en rond de Korendijkse Slikken leerde ons meer over de behoeften van de zandhommel. Het tweede deel, de gebiedsinventarisatie, bestond uit een verkenning van de gehele zuidrand van de Hoeksche Waard en de noordoostrand van Goeree-Overflakkee om de kansen voor de zandhommel in kaart te brengen.
Uit de resultaten blijkt dat de zandhommel foerageert op een diversiteit aan planten, waarbij vlinderbloemigen (vooral klavers en wikkes), gewone smeerwortel en distels van bijzonder belang lijken. De locatie van de nesten is nog grotendeels onbekend, maar de eerste signalen wijzen op een voorkeur voor plekken met een structuurrijke en tijdens ten minste de lente en zomer onverstoorde vegetatie. Vanwege de grote actieradius van hommels moet er een groot en stabiel leefgebied beschikbaar zijn. In het projectgebied wordt de zandhommel momenteel vrijwel nooit op meer dan zo’n 500-1000 meter van de buitendijkse natuurgebieden gezien, veruit de meeste waarnemingen worden gedaan in en rond grote natuurterreinen.
Op basis van de resultaten geeft het rapport aanbevelingen voor inrichting en beheer van de gebieden langs de ‘zandhommelzuidas’. De zuidrand van de Hoeksche Waard biedt unieke aanknopingspunten voor de bescherming van de zandhommel. Veel van de gewenste aanpassingen betreffen een proces van jaren, waarvoor veel overleg nodig is met alle betrokken partijen. Het realiseren van de Zandhommelzuidas is echter essentieel, niet alleen voor de zandhommel maar ook voor de talloze andere dieren, waaronder landelijk bedreigde soorten zoals de patrijs, veldleeuwerik, gewone oliekever, moshommel en argusvlinder.
